Буянта hара санскрит хэлэнhээ «сагаа дабаа» — «hайн hара» — гээд оршуулагдана. Юундэб гэхэдэ монгол литээр зунай эхин һарын 15-ай үдэр Бурхан багша энэ юртэмсэдэ мүндэлһэн, энэ үдэр бурхан болоһон, мүн лэ энэ үдэр тагаалал болоһон юм. Буянта hарада бүгэдэ hүзэгшэд, юрын зон арбан хара нүгэл сээрлэхэ ушартай. Харин арбан саган буян үйлэдэхэдэнь, тэрэнь арба дахин ехэ, хүсэтэй болоод, өөртэнь бусаха. Нүгэл хэбэл, тэрэниинь баhал тэды дахин ехэ боложо өөртэнь хүрэхэ болоно. Урдахи нүгэлөө үгы болгоходонь, буяниинь арьбадхагдана. Мүнөө жэлэй Буянта hарада эмхидхэгдэжэ байhан мүрысөөн манай нютагай Дасануудай түүхэтэ хуудаhануудта зорюулагдана: Агын дасанай 205 жэлдэ, Сүүгэлэй дасанай 215 жэлдэ.
Эртэ урда сагhаа хойшо буряад арад өөрын баян түүхэтэй, уянгата hайхан түрэл хэлэтэй, сэсэ мэргэн ёhо заншалтай, мүргэн зальбарха бурхантай баян арад болоно. Хүн бүхэн бэеынгээ бэрхэдэ бэшэ, харин эхэ эсэгын буянгаар ябаhанаа мэдэхэ, сэгнэхэ ёhотой. Yеhөө үедэ дамжадаг аба, эжымнай нангин hургаал алта мүнгэнhөөшье, эрдэни зэндэмэниhээшье үлүү үнэтэйл гэжэ мэдэжэ ябахын тула хүмүүжүүлгын ажал бүтээгдэнэ.
Ерээдүй сагай ургажа ябаhан жаахан үхибүүдэй түрэл hайхан буряад хэлэеэ дээрэ үргэжэ, арюун сэбэрээр сахижа, сэдьхэлэйнгээ бодол hанамжануудые зүб мүрөөр найруулжа, ойлгуулжа, зүрхэ сэдьхэлдээ нэбтэрүүлэн хадагалжа ябахын тула хүмүүжүүлгын ажал ябуулагдана.
Мүрысөөнэй гол зорилгонь: эжы абынгаа хэлэ хүндэлэн дээрэ үргэжэ, ёһо заншалаа, Буддын шэжанай һургаал заабаринуудые арюун сэбэрээр сахижа, ерээдүй сагай ургажа ябаhан жаахан үхибүүдтэ зүрхэ сэдьхэлдэнь «буян» ба «нүгэл» гэжэ мэдэсэ нэбтэрүүлэн ойлгуулжа, ухаандаа хадагалжа ябахынь тула эмхидхэгдэнэ.
2016 оной буянта һарада Дуйнхор сүмэ соо үнгэргэгдэһэн мүрысөөндэ тойрогой 8 һургуули хабаадабад: Шулуутайн, Урда-Агын, Могойтын 1-дэхи, Сагаан-Уулын, Хойто-Агын, Ушарбайн, Агын тойрогой гимнази-интернад, Шандалиин. Хамтадаа 45 үхибүүд хабаадаба.
Энэ мүрысөө Агын дасанай шэрээтэ Бадма ламхай нээбэ. Даши лама Буянта һарын удха хүүгэдтэ ойлгуулжа үгэбэ. Сагаалганай мүрысөөнэй илагша, Уласхоорондын Алтаргана фестивальда хабаадахаяа байһан, Сагаан –Уулын һургуулиин 8-дахи ангиин һурагша Мункуев Аюши тон еһо соонь Агын дасанай магтаал мүрысөөнэй эхиндэ гүйсэдхөө.
Мүрысөөнэй шатанууд үндэһэн шагай нааданай буудалнуудай нэрээр нэрлэгдээ: хонин, морин, үхэр, ямаан, тэмээн.
1 шата — Хонин тала – Дасанай түүхэтэ нюурнууд.
2 шата — Морин тала – Дасанаа тойрон гороолноб!
3 шата — Тэмээн тала — Маани уншан ябаял!
4 шата — Yхэр тала – Буддын шажанда зальбарнаб!
5 шата — Ямаан тала — Суута ламанараа мэдэел!
Тус мүрысөөндэ багшанар, гэртэхин, үхибүүд эдэбхитэйгээр бэлдэжэ хабаадахадаа, түрэл хэлэеэ хүндэлэн дээрэ үргэжэ, ёһо заншалаа, Буддын шэжанай һургаал заабаринуудые арюун сэбэрээр сахижа ябаһанаа харуулба. Жэшээнь: «Дасанаа тойрон гороолноб!» гэһэн шатада Бадмаев Баясхалан (Хойто-Агын һургуули) “Түншэ” тухай удхыень дүүрэн харуулан хөөрэбэ, Жаргаланова Лариса (Шулуутайн 8-дахи ангиин һурагша) “Дасанай түүхэтэ нюурнууд” гэһэн шатада нютагайнгаа урдаа хараха Бабу ламын түүхэ дүүрэн удхалаа. Шандалиин һургуулиин хабаадагша оройдоол хоер басагад – Дабаева Дарима (10), Чимитдоржиева Соелма (6) гэрэй даабари — тестын 100 асуудалда тон зүб харюунуудые бэлдэжэ ерэбэд. “ Буддын шажанда зальбарнаб” гэһэн шатада арбан Сахюусануудай нэрэ, удхынь мэдээд ерэхэ байгаа. Энэ даабариин үхибүүдтэ хатуушье байбал, Урда-Агын Цыденов Баир, 5-дахи ангиин хүбүүн, һайн мэдэсэтэй байба. “Маани уншан ябаял!” гэһэн шата энэ мүрысөөнэй шэмэг болобо. Агымнай дасанай залуу ламанарай Даши ламын ударидалга доро “Доншуур маани” һүрөөтэйгөөр уншажа эхилхэдэнь, һургуулиин команданууд булта үргэлжэлүүлбэ. Эндэ Урда-Агынхид тодоор аянгалан сэдьхэлһээ уншажа бултыемнай баярлуулба. Доншуур маани Арья Баала бурханда ба нигуулэсхы сэдьхэлhээ хүниие сэдьхэн хайрладаг Махаяна, Ваджраяна бодисаданарта зорюулһан маани болоно. Мүрысөөндэ хабаадаһан үхибүүд энэ наһандаа Доншуур маани уншажа, буян хэхэ байха гэжэ найданабди.
Ага тойрогой дасануудай түүхэ, нэрэ солотой ламанараа, гороогой удха, буян эдлэхые һуража, танилсажа ерэһэн һургуулиин үхибүүд ба багшанараар омогохомоор.
Мүрысөөнэй дүн гаргахада, Шулуутайн һургуули 1-дэхэ һуури эзэлжэ, 3000 түхэриг шанда хүртэбэ. 2-дохи һуурида – Урда-Ага 2000 түх.шантай, 3-дахи һуурида Хойто-Агынхид гараба. Иигэжэ табадахияа үнгэргэгдэһэн «Аба эжын хэлэн гамтайл!» гэһэн бүгэдэ буряад хэлэнэй Буддын шажантанай заншалта Сангхын дурадхаалаар эмхидхэгдэжэ байһан мүрысөөн түгэсөө.
Нютагайм hайхан дасангууд,
Нарата тубиин сумэнүүд
Наhанайм харгы гэрэлтүүлдэг,
Нарайе найжалдаг,
Нүгшэhые үдэшэдэг,
Унаhые үргэдэг,
Үлбэрые эмшэлдэг,
Төөрихэдэ бусаадаг
Нютагайм түрэл дасангууд.
